Dissolve Sandhis A5

Appendix 5

Dissolve Sandhis (From Exercises)

Prose:

शिष्योत्तम: ǀ

1) तयोरेक: = तयो: + एक: ǀ 2) अस्यैव = अस्य + एव ǀ

3) उभावपि = उभौ + अपि ǀ 4) कथमिदानीम् = कथम् + इदानीम् ǀ

5) एतच्छ्रुत्वा = एतत् + श्रुत्वा ǀ 6) नाशक्नवम् = न + अशक्नवम् ǀ

7) यदुक्तमस्ति = यत् + उक्तम् + अस्ति ǀ 8) तद्यथार्थमेव = तत् + यथार्थम् + एव ǀ

ग्राहकहितायग्राहकसुखायǀ

1) वञ्चितो भवसि = वञ्चित: + भवसि ǀ 2) ग्राहकहितायैव = ग्राहकहिताय + एव ǀ

3) विधिनापि = विधिना + अपि ǀ 4) अनुज्ञापत्रादपि = अनुज्ञापत्रात् + अपि ǀ

5) नावलोकितं = न + अवलोकितम् ǀ

महाराष्ट्रस्यविश्वविख्याताक्रीडाǀ

1) बहिस्तिष्ठन्ति = बहि: + तिष्ठन्ति ǀ 2) प्रचलितोऽस्ति = प्रचलित: + अस्ति ǀ

3) काश्चिच्च = काश्चित् + च ǀ 4) बहिस्तिष्ठन्ति = बहि: + तिष्ठन्ति ǀ

5) Ìतेऽपि = Ìते + अपि ǀ 6) देशाभिमानश्चैतै: = देशाभिमान: + च + एतै: ǀ

सत्कर्मएवपुण्यम्ǀ

1) एतन्निशम्य = एतत् + निशम्य ǀ 2) मनस्यकरोत् = मनसि + अकरोत् ǀ

3) पापमुक्तो भवति = पापमुक्त: + भवति ǀ 4) तस्मिन्नेव = तस्मिन् + एव ǀ

5) भवतीति = भवति + इति ǀ 6) तच्छ्रुत्वा = तत् + श्रुत्वा ǀ

7) ज्ञातुमुत्सुकोऽसौ = ज्ञातुम् + उत्सुक:+असौ ǀ 8) कस्मा अपि = कस्मै + अपि ǀ

9) पापान्मुक्तिरशक्या = पापात् + मुक्ति: + अशक्या ǀ

अवैधाचार: नकरणीय: ǀ

1) चित्रपटस्यास्य = चित्रपटस्य + अस्य ǀ 2) शब्दोऽयम्= शब्द: + अयम् ǀ

3) किमेष: = किम् + एष: ǀ 4) मतिरेषा = मति: + एषा ǀ

5) दीपेनैकेन = दीपेन + एकेन ǀ 6) अप्यद्य = अपि + अद्य ǀ

7) कार्यालयेष्वधिकमूल्यम्= कार्यालयेषु + अधिकमूल्यम् ǀ 8) महानेष: = महान् + एष:ǀ

9) दत्त्वैव = दत्त्वा + एव ǀ 10) क्रयणमुचितम् = क्रयणम् +उचितम् ǀ

11) मार्गमेवानुसरामि =मार्गम् + एव + अनुसरामि ǀ 12) असावनुचित: = असौ + अनुचित: ǀ

अर्जुनस्यगर्वहरणम्ǀ

*1) हस्तस्योपरि = हस्तस्य + उपरि ǀ 2) अचिन्तयच्च = अचिन्तयत् + च ǀ

3) दीर्घसमयोऽतीत: = दीर्घसमय: + अतीत: ǀ 4) पुनरेकवारम् = पुन: + एकवारम् ǀ

5) जनसमाकुलान्नगराद्दूरम्= जनसमाकुलात् + नगरात् + दूरम् ǀ

सप्ताश्चर्याणिǀ

1) ज्ञातुमिच्छामि = ज्ञातुम् + इच्छामि ǀ 2) विशेषतामादधति = विशेषताम् + आदधति ǀ

3) जानास्येव = जानासि + एव ǀ 4) अद्याहं = अद्य + अहम् ǀ

5) एतदेवालम् = एतत् + एव + अलम् ǀ *6) द्योतकश्च = द्योतक: + च ǀ

7) निर्मितैषा = निर्मिता + एषा ǀ 8) भारतभूमावेव = भारतभूमौ + एव ǀ

9) मायासंस्कॄतिरतिप्राचीना= मायासंस्कॄति: + अतिप्राचीना ǀ

10) स्यात्तर्हि = स्यात् + तर्हि ǀ

प्ेएतरय्:

गुरुवन्दनाǀ

1) दयाघनस्त्वम् = दयाघन: + त्वम् ǀ

2) ज्ञानतेजसो महान् =ज्ञानतेजस: + महान् ǀ

3) पाषाणोऽहम् = पाषाण: + अहम् ǀ

सुभाषितमाला1 ǀ

1) साम्नैव = साम्ना + एव ǀ 2) रसायनमिव =रसायनम् + इव ǀ

*3) अतिथिर्बालक: = अतिथि: + बालक: ǀ 4) प्रज्ञाहताश्च = प्रज्ञाहता: + च ǀ

5) शरीरमेकम् = शरीरम् + एकम् ǀ 6) वित्तमुपार्जितम् = वित्तम् + उपार्जितम् ǀ

7) प्राज्ञैर्हेलया = प्राज्ञै: + हेलया ǀ 8) शस्त्रैर्हतास्तु = शस्त्रै: + हता: + तु ǀ

नदीसमुद्रसंवाद: ǀ

1) युष्माभिरिह = युष्माभि: + इह ǀ

2) नानीत:= न + आनीत: ǀ

3) वश्यश्च = वश्य: + च ǀ

4) वॄत्तिमेतत् = वॄत्तिम् + एतत् ǀ

5) पूर्णाभिर्नद्यस्तत्र= पूर्णाभि: + नद्य: + तत्र ǀ

6) तिष्ठन्त्येते = तिष्ठन्ति + एते ǀ

7) अकायश्चाल्पसारश्च = अकाय: + च + अल्पसार: + च ǀ

आरोग्यंमूलमुत्तमम्ǀ

1) श्रेयसो जीवितस्य = श्रेयस: + जीवितस्य ǀ

2) घर्षयेन्तं = घर्षयेत् + दन्तम् ǀ

3) धॄतमन्यैर्न = धॄतम् + अन्यै: + न ǀ

4) मुहुर्मुहुर्वारि = मुहु: + मुहु: + वारि ǀ

5) पिबेदभूरि = पिबेत् + अभूरि ǀ

6) निरम्बुपानाच्च = निरम्बुपानात् + च ǀ

7) रोगास्तस्यापहर्तार: = रोगा: + तस्य + अपहर्तार: ǀ

8) त्रिभी रोगो न = त्रिभि: + रोग: + न ǀ

सुभाषितमाला2 ǀ

1) तॄणात्सञ्जायते = तॄणात् + सञ्जायते ǀ

2) यत्रालस्यविहीनता = यत्र + आलस्यविहीनता ǀ

3) धेनुपन्नगयोरिव = धेनुपन्नगयो: + इव ǀ

4) श्रीरचला = श्री: + अचला ǀ

5) शीलमेतत्प्रशस्यते = शीलम् + एतत् + प्रशस्यते ǀ

पैरिसनगरवर्णनम्ǀ

1) ऐति*यमुक्तं = ऐति*यम् + उक्तम् ǀ

2) दर्शयतीव = दर्शयति + इव ǀ

3) सुमार्गमध्येऽस्ति = सुमार्गमध्ये + अस्ति ǀ

4) भूषयतोऽत्र = भूषयत: + अत्र ǀ

5) भवनञ्च = भवनम् + च ǀ

6) मूध्र्नोऽस्य = मूध्र्न: + अस्य ǀ

7) तटभ्रमैश्च = तटभ्रमै: + च ǀ

8) पुरीञ्च = पुरीम् + च ǀ

9) तीक्ष्णस्तनुरग्रभाग: = तीक्ष्ण: + तनु: + अग्रभाग: ǀ

10) सेतुबन्धैर्विराजते = सेतुबन्धै: + विराजते ǀ

शन्दहस्ि|च्च्ेरदन्ग् िते तहए रुल्एस्:

स्वरसन्धि:

अ्रआ+ अ्रआ= आ

1) नावलोकितं = न + अवलोकितम् ǀ 2) विधिनापि = विधिना + अपि ǀ

3) चित्रपटस्यास्य = चित्रपटस्य + अस्य ǀ 4) अद्याहं = अद्य + अहम् ǀ

5) यत्रालस्यविहीनता = यत्र + आलस्यविहीनता ǀ 6) नानीत:= न + आनीत: ǀ

7) नाशक्नवम् = न + अशक्नवम् ǀ 8) एवानुसरामि = एव + अनुसरामि ǀ

9) चाल्पसार: = च + अल्पसार: ǀ 10) तस्यापहर्तार: = तस्य + अपहर्तार: ǀ

इ्रर्इ+ इ्रर्इ= र्इ

1) दर्शयतीव = दर्शयति + इव ǀ 2) भवतीति = भवति + इति ǀ

अ्रआ+ उ्र} = ओ

*1) हस्तस्योपरि = हस्तस्य + उपरि ǀ 2) तयोत्तरम् = तया + उत्तरम् ǀ

अ्रआ+ ए्रऐ= ऐ

1) अस्यैव = अस्य + एव ǀ 2) ग्राहकहितायैव = ग्राहकहिताय + एव ǀ

3) दीपेनैकेन = दीपेन + एकेन ǀ 4) साम्नैव = साम्ना + एव ǀ

5) भूत्वैव = भूत्वा + एव ǀ 6) दत्त्वैव = दत्त्वा + एव ǀ

7) निर्मितैषा = निर्मिता + एषा ǀ 8) चैतै: = च + एतै: ǀ

इ्रर्इ+ अन्य्व्ेद्धएल्ेतहएरतहान्इ्रर्इ= इ्रर्इस्िरएपलच्एदब्य्य्

1) मनस्यकरोत् = मनसि + अकरोत् ǀ 2) जानास्येव = जानासि + एव ǀ

3) अप्यद्य = अपि + अद्य ǀ 4) तिष्ठन्त्येते = तिष्ठन्ति + एते ǀ

उ्र} + अन्य् व्ेद्धएल् ेतहएर तहान् उ ्र } = उ ्र } स् िरएपलच्एद ब्य् व्

1) कार्यालयेष्वधिकमूल्यम्= कार्यालयेषु + अधिकमूल्यम् ǀ

ऐ+ अन्य्व्ेद्धएल्= ऐस्िरएपलच्एदब्य्आय्ेरय्स्िदरेपपएद|

1) कस्मा अपि ्र कस्मायपि = कस्मै + अपि ǀ

औ+ अन्य्व्ेद्धएल्= औस्िरएपलच्एदब्य्आव्

1) उभावपि = उभौ + अपि ǀ 2) असावनुचित: = असौ + अनुचित: ǀ

3) भारतभूमावेव = भारतभूमौ + एव ǀ

67

ए+ अ= एऽ

1) सुमार्गमध्येऽस्ति = सुमार्गमध्ये + अस्ति ǀ 2) Ìतेऽपि = Ìते + अपि ǀ

विसर्गसन्धि:

: + च = श्च

1) वश्यश्च = वश्य: + च ǀ *2) द्योतकश्च = द्योतक: + च ǀ

3) प्रज्ञाहताश्च = प्रज्ञाहता: + च ǀ 4) देशाभिमानश्च = देशाभिमान: + च ǀ

5) अकायश्च = अकाय: + च ǀ 6) अल्पसारश्च = अल्पसार: + च ǀ

7) तटभ्रमैश्च = तटभ्रमै: + च ǀ

: + त = स्त

1) बहिस्तिष्ठन्ति = बहि: + तिष्ठन्ति ǀ 2) दयाघनस्त्वम् = दयाघन: + त्वम् ǀ

3) हतास्तु = हता: + तु ǀ 4) नद्यस्तत्र = नद्य: + तत्र ǀ

5) रोगास्तस्य = रोगा: + तस्य ǀ 5) तीक्ष्णस्तनु: = तीक्ष्ण: + तनु: ǀ

अ: + अ= ओऽ

1) भूषयतोऽत्र = भूषयत: + अत्र ǀ 2) प्रचलितोऽस्ति = प्रचलित: + अस्ति ǀ

3) शब्दोऽयम्= शब्द: + अयम् ǀ 4) उत्सुकोऽसौ = उत्सुक: + असौ ǀ

5) दीर्घसमयोऽतीत: = दीर्घसमय: + अतीत: ǀ 6) पाषाणोऽहम् = पाषाण: + अहम् ǀ

7) मूध्र्नोऽस्य = मूध्र्न: + अस्य ǀ

अ: + अन्य्स्ेफतच्ेन्स्ेनन्त= ओ

1) श्रेयसो जीवितस्य = श्रेयस: + जीवितस्य ǀ 2) वञ्चितो भवसि = वञ्चित: + भवसि ǀ

3) पापमुक्तो भवति = पापमुक्त: + भवति ǀ 4) ज्ञानतेजसो महान् = ज्ञानतेजस: + महान् ǀ

5) रोगो न = रोग: + न ǀ

इ: उ: ए: ऐ: ओ: औ: + अन्य्स्ेफतच्ेन्स्ेनन्तेर|न्य्व्ेद्धएल्= : स्िरएपलच्एदब्य्र्

1) अन्यैर्न = अन्यै: + न ǀ

2) मुहुर्मुहुर्वारि = मुहु: + मुहु: + वारि ǀ

*3) अतिथिर्बालक: = अतिथि: + बालक: ǀ

4) मुक्तिरशक्या = मुक्ति: + अशक्या ǀ

5) तयोरेक: = तयो: + एक: ǀ

6) युष्माभिरिह = युष्माभि: + इह ǀ

7) मतिरेषा = मति: + एषा ǀ

8) मायासंस्Ìतिरतिप्राचीना = मायासंस्Ìति: + अतिप्राचीना ǀ

9) पुनरेकवारम् = पुन: + एकवारम् ǀ ह्मएक्ष्च्एपतेिन्)

10) शस्त्रैर्हता: = शस्त्रै: + हता: ǀ

11) प्राज्ञैर्हेलया = प्राज्ञै: + हेलया ǀ

12) युष्माभिरिह = युष्माभि: + इह ǀ

13) पूर्णाभिर्नद्य: = पूर्णाभि: + नद्य: ǀ

14) त्रिभी रोग: = त्रिभि: + रोग: ǀ ह्मन् ित्रिभिर् रोग: चस्ए, र् स् िफेल्ल्ेद्धएद ब्य् |न्ेतहएर र्,

स्ेपरएव्ेिुस्र्ग्एतस्दएल्एतएद|न्द| व्ेद्धएल् ब्एफेरए तहात दएल्एतएद र् ग्एतस् परेल्ेन्ग्एद|)

15) धेनुपन्नगयोरिव = धेनुपन्नगयो: + इव ǀ

16) श्रीरचला = श्री: + अचला ǀ

17) तनुरग्रभाग: = तनु: + अग्रभाग: ǀ

18) सेतुबन्धैर्विराजते = सेतुबन्धै: + विराजते ǀ

व्यञ्जनसन्धि:

म्+ अन्य्व्ेद्धएल्= म्चररएिस्तहएसम्एव्ेद्धएल्

1) कथमिदानीम् = कथम् + इदानीम् ǀ 2) वॄत्तिमेतत् = वॄत्तिम् + एतत् ǀ

3) ऐति*यमुक्तं = ऐति*यम् + उक्तम् ǀ 4) किमेष: = किम् + एष: ǀ

5) ज्ञातुमिच्छामि = ज्ञातुम् + इच्छामि ǀ 6) विशेषतामादधति = विशेषताम् + आदधति ǀ

7) शरीरमेकम् = शरीरम् + एकम् ǀ 8) रसायनमिव =रसायनम् + इव ǀ

*9) विनिर्मितमेव = विनिर्मितम् + एव ǀ 10) ज्ञातुमुत्सुक: =ज्ञातुम् + उत्सुक: ǀ

11) क्रयणमुचितम् = क्रयणम् + उचितम् ǀ 12) मार्गमेव =मार्गम् + एव ǀ

13) उक्तमस्ति = उक्तम् + अस्ति ǀ 14) यथार्थमेव = यथार्थम् + एव ǀ

15) धॄतमन्यै: = धॄतम् + अन्यै: ǀ 16) वित्तमुपार्जितम् = वित्तम् + उपार्जितम् ǀ

17) शीलमेतत् = शीलम् + एतत् ǀ

म्+ अन्य्ग्रेुपच्ेन्स्ेनन्त= म्स्िरएपलच्एदब्य्| नसल् ेफ तहए सम्ए ग्रेुप

1) भवनञ्च = भवनम् + च ǀ 2) पुरीञ्च = पुरीम् + च ǀ

त्+ ञरदच्ेन्स्ेनन्त= त्स्िरएमन्एिद|स्तिस्|ि

1) तॄणात्सञ्जायते = तॄणात् + सञ्जायते ǀ 2) स्यात्तर्हि = स्यात् + तर्हि ǀ

3) एतत्प्रशस्यते = एतत् + प्रशस्यते ǀ

त्+ च्= त्स्िरएपलच्एदब्य्च्

1) काचिच्च = काचित् + च ǀ 2) अचिन्तयच्च = अचिन्तयत् + च ǀ

3) निरम्बुपानाच्च = निरम्बुपानात् + च ǀ

त्+ श्= त्स्िरएपलच्एदब्य्च्|न्दश्स्िरएपलच्एदब्य्छ्

1) एतच्छ्रुत्वा = एतत् + श्रुत्वा ǀ 2) तच्छ्रुत्वा = तत् + श्रुत्वा ǀ

त्+ स्ेफतच्ेन्स्ेनन्तेर| व्ेद्धएल् = त् स् िरएपलच्एद ब्य् द्

1) घर्षयेन्तं = घर्षयेत् + दन्तम् ǀ 2) अनुज्ञापत्रादपि = अनुज्ञापत्रात् + अपि ǀ

3) एतदेवालम् = एतत् + एव + अलम् ǀ *4) पिबेदभूरि = पिबेत् + अभूरि ǀ

5) यदुक्तम् = यत् + उक्तम् ǀ 6) तद्यथार्थम् = तत् + यथार्थम् ǀ

6) नगराद्दूरम् = नगरात् + दूरम् ǀ

त्+ नसल्ह्मन्म्) = त्स्िरएपलच्एदब्य्न्

1) एतन्निशम्य = एतत् + निशम्य ǀ 2) पापान्मुक्ति: = पापात् + मुक्ति: ǀ

3) जनसमाकुलान्नगरात् = जनसमाकुलात् + नगरात् ǀ

श्हेरतव्ेद्धएल्ब्एफेरएन्+ |न्य्व्ेद्धएल्= न्ग्एतस्दुपल्चितएद|िए| न्न्

1) तस्मिन्नेव = तस्मिन् + एव ǀ

ब्ुत, फिल्ेन्ग्व्ेद्धएल्ब्एफेरएन्न्ेदुपल्चितेिन्द्धल्ल्िताकएपलच्ए|

1) महानेष: = महान् + एष: ǀ